Właściwość sądów a dochodzenie odszkodowania

Z dochodzeniem swoich praw wiąże się konieczność ustalenia sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Poniżej zaprezentowano najczęściej stosowane kryteria, które pozwolą tego dokonać.

Po pierwsze ...

Najpierw zbadać należy właściwość rzeczową sądu.

Rozumieć przez to należy konieczność weryfikacji jaki sąd w danej sprawie będzie właściwy do jej rozpatrzenia w pierwszej instancji – rejonowy czy też okręgowy - wyjaśnia Tomasz Socha, prezes firmy Campter Odszkodowania i współpracującyc z Biznes-Firma ekspert w zakresie odszkodowań.

Nie możesz doczekać się na odszkodowanie z sądu? Ubezpiecz się i nie czekaj. Biznes-Firma poleca Prudential »

Jak wskazuje art. 16 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC), co do zasady wszystkie sprawy w pierwszej instancji rozpatruje sąd rejonowy, o ile nie ma zastosowania wyjątek przewidziany w art. 17 Kpc. Tam bowiem przewidziano szereg spraw, do rozpoznania których w pierwszej instancji właściwy będzie sąd okręgowy.

W szczególności należy zwrócić uwagę na punkt 4 tegoż artykułu, w którym określona została wartość przedmiotu sporu, przekroczenie której stanowić będzie przesłankę właściwości rzeczowej sądu okręgowego. Kwota, o której tutaj mowa wynosi 75 000 zł - sygnalizuje Tomasz Socha.

Może zaistnieć sytuacja, w której sąd rejonowy ze względu na budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne przekaże sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu, ale odbywa się to bez konieczności ingerencji powoda – osoby wnoszącej pozew – wobec czego nie przysparza to dodatkowych trudności.

Ustalanie wartości przedmiotu sporu

Wyjaśnienia wymaga, co należy rozumieć pod pojęciem wartości przedmiotu sporu. Jej ustalenie odgrywa niebagatelną rolę gdyż poza określeniem właściwości rzeczowej sądu opiera się na niej wartości należnych opłat i kosztów procesu. Należy zaznaczyć, że obowiązek ustalenia wartości przedmiotu sporu spoczywa na powodzie. Jak wskazuje art.19 §1 KPC w sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu. W innych sprawach majątkowych – w tym związanych m.in. z roszczeniem o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę – powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu.

Nie należy wliczać do wartości przedmiotu sporu odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.

Jeżeli powód występuje w stosunku do jednego lub wielu pozwanych z kilkoma roszczeniami należy zliczyć ich wartość. W przypadku spraw o prawo świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok za cały czas ich trwania.

Należy mieć na uwadze, że sąd przed doręczeniem pozwu stronie przeciwnej, może na posiedzeniu niejawnym zweryfikować oznaczoną przez powoda wartość przedmiotu sporu i zarządzić w tym celu dochodzenie. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. W przypadku kiedy po sprawdzeniu wartości przedmiotu sporu sąd uzna się za niewłaściwy, przekaże on sprawę sądowi właściwemu, a w sytuacji stwierdzenia właściwości kilku sądów przekaże sprawę temu, który zostanie wskazany przez powoda - wyjasnia Tomasz Socha.

Wartość przedmiotu sporu nie może stać się ponownie przedmiotem badania jeżeli została ustalona w opisany wyżej sposób (art. 26 KPC).

Właściwość miejscowa sądu

Kolejnym rodzajem właściwości jaki należy wziąć pod uwagę przed złożeniem pozwu jest właściwość miejscowa sądu. Pozwala ona na określenie, który z właściwych rzeczowo sądów ma kompetencje do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy ze względu na obszar jaki obejmuje swą jurysdykcją. W myśli art. 27 KPC przyjmuje się, że powództwo należy wytoczyć przed sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, tj biorąc m.in. pod uwagę miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 i n. Kodeksu cywilnego).

Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce należy wziąć pod uwagę miejsce jego pobytu na terenie kraju, a jeżeli nie jest ono znane lub znajduje się poza Polską, ogólną właściwość wyznacza się według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

Jeżeli zachodzi konieczność wytoczenia powództwa przeciwko podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną należy złożyć pozew do sądu właściwego miejscowo według miejsca siedziby danego podmiotu (art. 30 KPC).

Właściwość przemienna

Właściwość przemienna – jedna z właściwości szczególnych – jest kolejnym rodzajem właściwości sądów, który można wziąć pod uwagę ze względu na to, że daje ona powodowi możliwość wyboru sądu – w granicach określonych przepisami – do którego złoży powództwo. Może on wobec powyższego wytoczyć powództwo według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd w wskazany w dalszych przepisach (tj. art. 32 i n. KPC).

Zatem z powództwem o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wystąpić do sądu, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału - podsumowuje Tomasz Socha.

Kolejnym, często wygodnym dla poszkodowanych rozwiązaniem, jest możliwość wytoczenia powództwa o roszczenie z czynu niedozwolonego (każdego czynu, który sprzeczny jest z literą obowiązującego prawa niezależnie od zakresu jakiego ono dotyczy). Można je wytoczyć przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Inne rozwiązania?

Istnieje również szereg regulacji, które mogą zostać wykorzystane w sytuacjach kolizji powyższych rozwiązań. Jak wskazuje art. 43 KPC w przypadku stwierdzenia właściwości kilku sądów, albo jeżeli powództwo wytaczane jest przeciwko kilku osobom, a właściwe są dla nich – według właściwości ogólnej – różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda. Nadto, sąd przełożony nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy wyznaczy inny sąd, przed którym sprawa zostanie rozpoznana jeżeli sąd właściwy z powodu przeszkody nie mógł tego dokonać.

Kiedy nie można ustalić właściwości miejscowej sądu ze względu na okoliczności sprawy, sąd przed który należy wytoczyć powództwo oznaczany jest przez Sąd Najwyższy.

Wybierz tanie OC i pewne AC. Biznes-Firma poleca CUK »

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje również możliwość umówienia się stron co do sądu, który według ustawy nie jest właściwy miejscowo, a będzie władny do rozpatrzenia sprawy w pierwszej instancji. Co więcej, strony mogą umówić się zarówno w przypadku sporu już wynikłego jak i przyszłego, który może wystąpić ze względu na łączący je stosunek prawny (np. ubezpieczenie autocasco). Jeżeli strony nie postanowiły inaczej sąd ten będzie wyłącznie właściwy – czyli tylko przed nim będą one mogły występować z roszczeniami wynikającymi z określonego stosunku prawnego.

Strony mogą również umówić się, że powód będzie mógł dokonać wyboru tylko między kilkoma określonymi sądami, właściwymi dla takich sporów. Trzeba pamiętać, że dla wspomnianych wyżej umów obowiązuje forma pisemna - nadmienia Tomasz Socha.

Na koniec wypada dodać, że w przypadku omyłkowego wniesienia pozwu do sądu niewłaściwego w danej sprawie, zostanie ona przekazana do sądu właściwego. Z kolei czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostaną w mocy.