Oszacowanie przy określaniu podstawy opodatkowania

Oszacowanie podstawy opodatkowania stosuje się, zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, w sytuacji, gdy nie ma ksiąg rachunkowych i dowodów, które pozwoliłyby wskazać rzeczywistą bazę do naliczenia podatku.   

Kiedy stosuje się oszacowanie podstawy opodatkowania?
Ordynacja podatkowa zakłada, że w konkretnych przypadkach może dojść do określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. To nadzwyczajna i zastępcza forma wymiaru zobowiązania podatkowego.

Wśród przesłanek wskazanych w art. 23 § 1 Ordynacji podatkowych uzasadniających szacowanie podstawy opodatkowania znalazły się warunki:

• brak ksiąg podatkowych lub innych danych, które są niezbędne do określenia podstawy opodatkowania;
• dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania;
• podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej firmy opodatkowania.

Organ podatkowy może odstąpić od szacowania podstawy opodatkowania, nawet przy braku ksiąg podatkowych, jeśli dowody uzyskane w toku postępowania są wystarczające dla określenia podstawy oraz gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych zostaną uzupełnione dowodami w toku postępowania.

Niedoskonała metoda
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku wydanym 2 lutego 2016 roku (sygn. II FSK 1527/14) wskazał, że każda metoda szacunkowa, która wynika z art. 23 Ordynacji podatkowej, nie ma nigdy cech metody doskonałej. Stąd też należy ją stosować tylko w uzasadnionych prawem przypadkach.

Jak wygląda szacowanie podstawy opodatkowania?
Organ podatkowy przy posługiwaniu się szacowaniem metody opodatkowania może sięgnąć po jedną z sześciu przewidzianych przepisami Ordynacji podatkowej metod:

• metoda porównawcza wewnętrzna - porównuje wysokość obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, gdy znana jest wysokość obrotu;
• metoda porównawcza zewnętrzna - porównuje się w niej wysokość obrotów w innych przedsiębiorstwach, które prowadzą działalność o podobnym zakresie i podobnych warunkach;
• metoda remanentowa - porównuje się tu wartość majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu;
• metoda produkcyjna - ustalająca zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa;
• metoda kosztowa - ustala wysokość obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, uwzględniając wskaźnik udziału kosztów w obrocie;
• metoda udziału dochodu w obrocie - polega na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży w całym obrocie.

Metody szacowania podstawy opodatkowania wykorzystuje się tylko w przypadku podatków o charakterze przychodowym i dochodowym. Oszacowana podstawa powinna być zasadniczo najbardziej zbliżona do rzeczywistej.